W ujęciu formalnym prototyp można potraktować jako funkcję odwzorowującą model teoretyczny w model praktyczny:
P:Mteoretyczny→MpraktycznyP
Dzięki temu możliwe jest sprawdzenie, czy zbiór założeń R=r1,r2,…,rn znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistym zachowaniu projektu.
Stworzenie działającego prototypu uzasadnia przejście do kolejnego etapu — budowy pełnej, finalnej wersji systemu. Etap ten umożliwia testowanie wielu alternatywnych rozwiązań, a także eliminację wad konstrukcyjnych i błędów funkcjonalnych, jeszcze przed rozpoczęciem właściwej implementacji.
W toku prac projektowych możliwe jest tworzenie wielu iteracji prototypów. Wzrost jakości kolejnych wersji można modelować równaniem:
Qk+1=Qk+ΔQk
gdzie ΔQk oznacza przyrost wynikający z testów, walidacji lub zmian projektowych. Wczesne wykrycie usterek redukuje późniejsze koszty modyfikacji i minimalizuje ryzyko niepowodzenia projektu.
Spis treści
Cyfrowy bliźniak DigitalTwin
Prototypy mogą być również wirtualne. W takim przypadku określa się je mianem cyfrowych bliźniaków (ang. digital twins). Cyfrowy bliźniak to numeryczna reprezentacja rzeczywistego systemu, połączona z nim poprzez bieżący przepływ danych. Relację tę można opisać równaniem:
Srzeczywisty(t)↔Scyfrowy(t)
Tworzenie cyfrowych bliźniaków znacznie obniża koszty tradycyjnego prototypowania, umożliwia prowadzenie symulacji w warunkach trudnych do uzyskania fizycznie oraz przyspiesza prace badawczo-rozwojowe.
W tym kontekście prototyp pełni funkcję modelu walidacyjnego, oceniającego zgodność teorii z praktyką. Kluczowe jest jednak, aby testy przeprowadzano w warunkach możliwie zbliżonych do docelowego środowiska.
Tworzenie prototypu oprogramowania
Prototypowanie jest powszechnie stosowane również w procesie wytwarzania oprogramowania. Prototyp systemu informatycznego to zazwyczaj niekompletny model implementujący jedynie podzbiór funkcjonalności — jego celem jest weryfikacja koncepcji, uszczegółowienie wymagań oraz ocena interakcji użytkownika z systemem.
Można go formalnie wyrazić jako:
Psoft:R→R′gdzie R′⊂R
Po zakończeniu fazy prototypowania właściwy system jest zwykle tworzony od początku, wykorzystując wnioski z testów, analizę ryzyka oraz doprecyzowane wymagania. Zastosowanie modelu procesowego np.iteracyjnego,spiralnegolubzwinnegonp.iteracyjnego,spiralnegolubzwinnego minimalizuje ryzyko rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami klienta a interpretacją zespołu programistycznego.
Podsumowanie
Prototypowanie — zarówno fizyczne, jak i cyfrowe — stanowi nieodłączny element nowoczesnego procesu projektowego. Pozwala:
- zweryfikować założenia w praktyce,
- zminimalizować ryzyko błędów,
- ograniczyć kosztowne poprawki na późniejszych etapach,
- skrócić czas wdrożenia,
- zwiększyć zgodność projektu z realnymi potrzebami użytkowników.
W dobie cyfryzacji i automatyzacji rośnie znaczenie cyfrowych bliźniaków, które stają się standardowym narzędziem w inżynierii, przemyśle, IoT oraz w tworzeniu oprogramowania.